Behoefte onderzoek bij overspannenheid en burn-out herstel.

PS: Dit is een onderzoek van collega Nico Oskam. Wil je direct meer weten over burn-out het herstel, klachten of symptomen kijk dan op deze pagina’s:

Stappen naar herstel
Burn-out en je omgeving
Burn-out symptomen
Burn-out klachten
Stress / Burn-out preventie

---

Een zoektocht naar herstel
Auteur: Nico Oskam

---

Voor mijn opleiding tot Stressconsultant deed ik een onderzoek op internet d.m.v. een vragenlijst.

Het onderzoek richtte zich op de volgende twee fases, te weten:

A. De fase waarop iemand niet meer in staat is om zijn dagelijkse bezigheden te volbrengen als gevolg van zijn of haar overspannen zijn of burn-out. Wat heeft iemand dan nodig?
B. De fase waarop iemand geheel of gedeeltelijk hersteld is. Wat heeft er dan bijgedragen tot dit herstel

Hieronder volgt de uitwerking van dit onderzoek welke bestaat uit 43 bladzijden.

Let op! Sommige links in dit document worden beheerd door de auteur: Nico Oskam. Door te klikken verlaat u dan deze website.

---

Voorwoord InleidingOp de volgende punten heb ik een toelichting gegeven: Burn-out en de overgang Onderscheid: overspannenheid, depressie en burn-out. Burn-out en faalangst Burn-out en ziekte van pfeiffer Burnout en medicatie

De vragen waren ingedeeld naar de volgende onderwerpen: De situatie van de deelnemers. Behoefte aan rust in de vorm van. Spanning ontladen door. Behoefte aan informatie. Informatie bronnen. Lotgenoten contact. Behoefte aan begeleiding. Uitbreiden van activiteiten. De balans vinden. Positieve en negatieve factoren tijdens het herstel Samenvattend en belangrijkste conclusies

---

Voorwoord:

Een zoektocht naar herstel. Dit is zeker het geval bij burn-out. Allereerst is het zoeken naar wat je precies hebt. Je wilt het graag een naam geven voor een gevoel van erkenning en om meer grip te krijgen op je situatie. Is het overspannenheid, burn-out of krijg je hier geen duidelijk antwoord op. Je bent ziek en het is zoeken hoe je het beste om kunt gaan met die onrust of vermoeidheid. Het vinden van hulp, hulp die bij je past. Voor de een loopt dit automatisch voor de ander is dit een zoektocht met veel onzekerheden. Je hoort verschillende verhalen, Je ervaart je zelf anders, waar doe je goed aan.
–
Hulp kost ook energie, ben je er al aan toe, wat heeft deze je te bieden. In het herstel proces is het ook zoeken naar waar de oorzaken lagen van het ziek worden. Had je het anders moeten doen en wat? Wil je patronen bij je zelf veranderen en hoe ga je dat doen.

De ernstigste klachten verdwijnen langzaam naar de achtergrond maar je bent er nog niet, regelmatig loop je tegen grenzen aan. Hoe breid je activiteiten uit en vind je de balans weer. Omgang met vrienden, familie, collega´s en hoe ga je daar mee om.

Wat doe je met je werk, ga je weer terug of wil je wat anders, maar wat zou je dan willen doen. Weer aan het werk, hoe doe je dat, ben je er aan toe?

Kortom een zoektocht naar hoe te herstellen van overspannenheid en burn-out. In deze zoektocht werd ik meegevoerd nadat mijn vrouw in januari 2003 burn-out werd. Een zoektocht die we
samen startten maar waarbij we ook allebei onze eigen weg gingen. In mijn werk als psychiatrisch verpleegkundige zijn het de herstel processen die mij het meeste boeien. Wat heeft iemand nodig om zichzelf weer te hervinden is daarbij een van mijn drijfveren.
Ik startte met de opleiding tot stressconsultant om nieuwe antwoorden te vinden
en om mezelf eens onder de loep te nemen. Door de burn-out van mijn vrouw had ik ook ervaren dat mijn leven kwetsbaar was. Een boeiende periode volgde waarbij ik knelpunten in mijn leven kon aanpakken en er een uitdaging ontstond in de vorm van dit onderzoek.

Over het verloop van dit onderzoek en deze uitwerking ben ik tevreden, maar realiseer me ook dat deze nooit af is en hij niet volledig kan zijn.

Nico Oskam

---

Inleiding:

Waarom ik dit onderzoek wilde doen: Ik leer graag vanuit de praktijk, persoonlijke verhalen boeien me en vind ik leerzaam. Vanuit iemands persoonlijke verhaal moet je gaan begeleiden met de theorie op de achtergrond.

Met dit onderzoek wilde ik ook kijken of dit onderzoek me kon motiveren om iets met deze opleiding te gaan doen. Tevens vond ik het een uitdaging om iets met internet en de computer te doen.

Waarom behoefte? Behoefte geeft een primair gevoel weer. Het ontdekken, erkennen van die behoefte staat voor mij gelijk met het aanvangen van de weg naar herstel. De vragenlijst bestond uit 3 gedeelten:

• De persoonlijke situatie.
• Welke behoefte was er bij aanvang van het ziek zijn?
• Wat heeft er in het verloop van het herstel bijgedragen aan dit herstel?

Ieder gedeelte bestond uit een aantal basisvragen waarop items aangevinkt konden worden en bij iedere vraag was het mogelijk om een toelichting te geven. Door de open en gesloten vragen te combineren wilde ik de aantrekkelijkheid voor het invullen van het onderzoek vergroten. De ruime mogelijkheid tot het geven van toelichtingen vond ik belangrijk omdat daarin de verhalen zaten die ik graag wilde horen.In totaal kreegik van 10 december tot 18 februari 162 reacties.

Hiervan zijn 150 reacties verwerkt en van alle reacties de toelichtingen.

150 reacties zijn verdeelt in 108 burn-out
75 vrouwen en 33 mannen

42 overspannen 31 vrouwen en 11 mannen

In totaal werden er 433 toelichtingen gegeven. Deze toelichtingen varieerde van een korte mededeling tot uitgebreide verhalen.

Bij het samenvoegen van de toelichtingen heb ik veelal items rondom een zelfde thema samengevoegd. Soms heb ik hele zinnen overgenomen, soms zijn punten door verschillende mensen genoemd, maar heb ik ze eenmaal beschreven of met korte aanvullingen uit andere toelichtingen. Soms geef ik aan hoeveel keer iets genoemd is wanneer dat naar mijn idee relevant was.

Gegeven toelichtingen heb ik soms, wanneer van toepassing, bij andere vragen ingedeeld. De toelichtingen heb ik niet verder samengevat wat mogelijk zou kunnen omdat daar mee de waarde ervan verloren gaat.

Deze toelichtingen zijn persoonlijk ervaringen en betekenen naar mijn idee veel, namelijk;

– De genoemde gevolgen van stress, kunnen anderen behoeden zo ver te komen.

– Ze geven herkenning, steun en adviezen aan hen die de gevolgen inmiddels ervaren.

– Het kunnen wijze lessen zijn voor hulpverleners.Uitwerking van de vragen waarbij items aangevinkt konden worden heb ik gedaan d.m.v. grafieken waarna ik vervolgens de bijzonderheden op een rijtje heb gezet.

In de uitwerking refereer ik diverse malen aan de burnin-enquete 2003 waarover Frank Schaper het boek “geen tijd voor burn-out” schreef. Op de burnin site vulde 400 mensen die zelf burn-out hadden de enquête in. Het onderzoek had betrekking op de samenhang tussen burn-out, levensfase en persoonlijkheid.

---

De situatie, leeftijden.

Bij de situatie vroeg ik naar de leeftijd. De leeftijd in de uitwerking is de aanvangsleeftijd waarop iemand ziek werd. Deze is verkregen door een ziekteduur langer dan 12 maanden van de huidige leeftijd af te trekken.

Aantal personen met burn-out
verdeeld naar leeftijd categorieën

Piekleeftijden bij burnout

Eerst wat opvalt aan de leeftijden bij burn-out, waarna ik deze zal verklaren*:

1. Leeftijdscategorieën 40-44 scoort bij mannen en vrouwen het hoogst.
2. De piekleeftijden bij de vrouwen is 30 en 50 en tussen 40-44 jaar gespreid over een aantal jaren.
3. De piekleeftijden van de mannen is 44 jaar.
4. Het gat in het aantal burn-outs tussen 34-39 is afwijkend t.o.v. de burnin-enquete 2003.

Ook afwijkend is de piekleeftijd van de mannen deze lag bij de burnin-enquete 2003 op 50-54 jaar.

Een eerste piek in de burn-outs bij vrouwen is er bij 30 jaar. Een aantal redenen hiervoor kunnen zijn:

• Einde van een levensfase, einde van een fase van leren, zich ontwikkelen en uitproberen.
• Evaluatie van de eigen status en prestaties met idealen vanuit je jeugd. Confrontatie met eigen grenzen vindt vaak voor het eerst plaats. Met name geldt dit voor jong, hoog opgeleiden.
• 
  Faalangst:
  Van de vrouwelijke burn-out slachtoffers tot 30 jaar had 35 % last van faalangst. Normaal is 10% ; tussen 41-50 jaar is dit 15 %
  Faalangst komt het meeste bij vrouwen voor waardoor het w.s. ook een van deredenen is waarom er meer vrouwen met burn-out zijn.
• Wat m.n. ook voor vrouwen geld is het ondergewaardeerd en achtergesteld worden. Vrouwen maken rondom het dertigste levensjaar niet de zelfde doorgroei in hun loopbaan
• Naar mijn inzien speelt het hebben van jonge kinderen ook een belangrijke rol. Met name de combinatie van opvoeden en blijven werken is voor vele een zware last.

2 Tussen 40 en 44 scoren zowel mannen als vrouwen het hoogst in het aantal burn-outs.

Enkele verklaringen hiervoor zijn:

• Een nieuw evaluatie moment. Het ervaren dat je op de helft van je het leven bent, (midlifecrisis) anderen stellen dit nog uit. Confrontatie met de gevolgen van eerder gemaakte keuzes leiden nu tot irritaties in privé en werk.
• Veroudering begint langzaam voelbaar en zichtbaar te worden
• Wat betreft hun loopbaan kan je spreken van de meest productieve periode, verworven vaardigheden en levenservaring versterken elkaar optimaal. Echter het plafond van hun loopbaan wordt ervaren of komt in zicht.
• T.a.v. de vorige twee punten speelt ook de confrontatie met ambitieuze jongere collega`s een rol.
• Met name Vrouwen kunnen privé knel komen te zitten tussen enerzijds opgroeiende kinderen, pubers en anderzijds de zorg voor hun ouders.

3 Rondom de 50 ontstaat een nieuwe piek in het aantal burn-outs bij de vrouwen:

• Veel genoemde punten bij 40-44 jaar komen hier terug, alleen is men 10 jaar ouder en kunnen deze punten extremer ervaren worden.
• Tevens dienen zich nieuwe perspectieven aan, kinderen die de deur uitgaan, meer vrije tijd die voor verwarring zorgen.
• 
  Een van de gegeven toelichtingen betrof het volgende:Ik ben ook in de Overgang wat de burn-out versterkt o.a. doordat met de overgang ook serotonine (geluksstofje) en vitamine b afgebroken wordt.
  Zij benoemde dat een mogelijke beter afgestemde begeleiding zowel op de overgang als op de burn-out meer leed zou kunnen voorkomen. Nederlandse vrouwen raken gemiddeld rond hun vijftigste in de overgang. Behalve opvliegers, transpireren zijn er klachten als hoofdpijn, duizeligheid, hartkloppingen en angsten. De stemming kan somber zijn en soms is men snel prikkelbaar. Veel vrouwen vragen zich af of zij niet depressief zijn en/of burn-out. Met de overgang wordt het hormoon oestrogeen niet meer aangemaakt, welke een voorloper is op het gelukstofje serotonine. Het serotonine niveau daalt al wanneer men ouder wordt en ook nog bij de overgang. Aangetoond is dat mensen met een laag serotonine niveau zich meer somber voelen, angstig zijn of boos. Wat doet cortisol: Bij sommige ouderen is aangetoond dat ze meer cortisol produceren dan vroeger bij een stressvolle gebeurtenis. Met het ouder worden kan het lastiger worden om stress los te laten. Deze mix, een laag serotonine en een hoog cortisol niveau zorgen voor een zware cocktail. De huisarts kan de overgang vaststellen en bij ernstige overgangsklachten een hormoontherapie voorschrijven. Info column C.Karsten Een doorverwijzing naar een overgangsconsulent is naar mijn idee een volgende stap.

4 Erg opvallend is het grote gat in het aantal reacties van zowel vrouwen als mannen in de leeftijd tussen 32 en 39 jaar.

In het onderzoek op internet 2003, de burnin-enquete met 400 reacties was dit gat niet aanwezig. In de grafiek daar was een gelijk oplopende stijgende lijn te zien tot het hoogste aantal burn-outs, 40-44 jaar bij de vrouwen en 50-54 jaar bij de mannen.

Voor een verklaring van deze verandering zou je diverse redenen kunnen opvoeren, n.l. het onderzoek verliep via ander plekken op internet, de doelstelling van het onderzoek is anders wat een ander publiek aan kan trekken, het aantal reacties is relatief klein 108, bij 400 reacties zoals bij de burnin-enquete 2003 zou er mogelijk een ander beeld ontstaan.

Een mogelijke verklaring voor deze verandering ligt ook in de verlaging van het ziekteverzuim. Enerzijds door een verbeterde verzuimbeleid en anderzijds door de recessie waardoor men uit angst voor baan verlies langer doorwerkt.

Ik heb getracht hierover cijfers te achterhalen o.a. bij het CBS, Arbo en UVW. Gek genoeg wordt door het C.B.S. en de Arbo deze gegevens niet bij gehouden maar wordt dit binnenkort wel weer gedaan. Het UVW geeft cijfers uit van de toestroom in de WAO maar hanteren hiervoor andere leeftijdschalen o.a. 35-44 waardoor vergelijkingen niet mogelijk zijn.

* De verklaringen zijn deels overgenomen of samengevat uit: de Burnin-enquête en Geen tijd voor burn-out van Frank Schapers

Aantal personen met overspannenheid verdeeld naar leeftijd categorieën.

Wat opvalt:

• Piekleeftijden zijn er bij de vrouwen op 26 en 35 jaar.
• Het aantal mannen met 11 is klein. In het bekijken van de uitwerking moet hier rekening mee gehouden worden.
• Het gat tussen 35-39 wordt hier een beetje opgevuld. Waarbij in ieder geval valt te concluderen dat personen tussen 32 en 39 jaar eerder overspannen worden dan burn-out.

---

De ziekteduur bij overspannen zijn en burnout.

Ziekteduur bij burn-out in aantallen personen

Ziekteduur bij overspannenheid

Wat opvalt bij de ziekteduur bij burn-out:

• 53 % van deelnemers met burnout waren niet langer dan een jaar ziek en nog eens 30% niet langer dan 2 jaar. Hoelang deze mensen ziek blijven valt niet precies te zeggen. Na twee jaar vermoeden dat het grootste deel binnen twee jaar hersteld van hun burn-out.
• 17% van de personen met burn-out waren op het moment dat ze de enquête in vulden langer dan 2 jaar ziek.

Ook de grafiek bij overspannenheid voldoet aan de verwachtingen. 76% van de reacties kwamen van mensen die tot een half jaar ziek waren. Ook hierbij valt niet te zeggen hoelang ze ziek zullen blijven maar de forse daling bij de ziekteduur tot 1 jaar doet sterk vermoeden dat ze binnen een ½ jaar herstellen.

---

Nu ziek, gedeeltelijk herstel of hersteld.

Op de vraag of mensen nu ziek, gedeeltelijk hersteld of hersteld waren, werd als volgt gereageerd:

Nu ziek:79
Gedeeltelijk hersteld: 59
Hersteld:12

Het aantal mensen dat reageerde nadat ze hersteld waren is dus beperkt, hier had ik geen rekening mee gehouden maar op zich logisch. Wanneer de problemen over zijn, zoek je niet meer zo snel op internet.

Hieronder 3 grafieken waarbij de ziekteduur is aangegeven naar nu ziek, gedeeltelijk hersteld
en hersteld.

Burn-out

Overspannen

Nu ziek:

• piekt bij 6 maanden ziek zowel bij burn-out als overspannenheid hun aantal neemt na 6 maanden snel af.
• Een klein aantal ervaart na 3 jaar bij burn-out nog weinig herstel.
• Een klein aantal is ook tussen 1 en 2 jaar niet hersteld van overspannenheid.

Gedeeltelijk hersteld:

• Aantal burn-out neemt na 2 jaar sterk af.
• Aantal met overspannenheid neemt af met 6 maanden en stopt met 1 jaar

Hersteld: een klein aantal van 12:

• Overspannen stopt wederom na 12 maanden.
• 2 van de 9 ( 22% ) personen met burn-out die hersteld waren had hier 2 tot 3 jaar voor nodig.

Het effect op de volgende vragen van deze verdeling was beperkt, Nu ziek gaf overwegend
een wat hogere score maar deze gegevens laat ik verder buiten beschouwing.

---

Toelichtingen gegeven bij de situatie van overspannen of burn-out zijn.

Veel toelichtingen werden gegeven rondom de situatie, deze heb ik als volgt ingedeeld:

• Oorzaken
• Klachten
• Verduidelijking van de situatie

Toelichtingen gegeven bij de situatie, oorzaken:

Als oorzaken op het werk werden genoemd: Een drukke baan, werkdruk, deadline`s, een slechte
werksfeer, niet (goed) ingewerkt worden, collega`s die er niet meer wilden werken , extra taken erbij krijgen, geen grenzen kennen, perfectionisme, een werkwijze waarin ik eigenlijk niet paste, pesten, dreigbrieven, geen steun werkgever en combinatie´s tussen privé en werkstress, een proces van stress wat al jaren aan de gang was.
Arbeidsconflicten al of niet met rechtszaken welke werden omschreven als traumatische ervaringen.

Een langdurige rechtszaak had als gevolg dat ik verder op c.q, doorbrandde en werd mijn herstel 1 jaar geblokkeerd.

Als oorzaken door privé-omstandigheden werden genoemd: relatieproblemen, scheiding, alleenstaande ouder, jeugdtrauma’s, rouwverwerking, financiële problemen, sollicitatieplicht, probleem met de kinderen, huisvesting, ziekte, faalangst, jaren op mijn tenen gelopen of combinaties hiervan en/of met het werk.

Afgelopen maanden extreem druk geweest om anderen te helpen maar daardoor mezelf en mijn relatie voorbij gelopen. Ik weet niet meer hoe het verder moet.

Altijd klaar gestaan voor anderen, nooit aan mezelf gedacht, door mijn dagboek kon ik lang overleven tot de laatste druppel energie op was.

Eerst kreeg ik een langdurig griep, hierna ziekte van pfeiffer later burn-out.

Post traumatisch stress syndroom werd 4 keer als oorzaak benoemd.

Samengevat of wat me aansprak:

– Een langdurige rechtszaak had als gevolg dat ik verder op c.q, doorbrandde en werd mijn herstel 1 jaar geblokkeerd.

Burn-out zijn terwijl de stressfactor aanwezig blijft. Dit kan zijn bij een langlopend arbeidsconflict of een rechtszaak, maar ook bij langdurige problemen betreft financiën, relaties, wonen, ziekte e.d.
De stress veroorzaker blijft aanwezig. Bij mijn vrijwilligerswerk, bij slachtofferhulp zag ik vaak dat mensen hun leven stil zetten en hun leven lieten beheersen door het probleem wat er speelde.

Iemand zal moeten leren er anders mee om te gaan. Zelf zal hij dit vaak als een onmogelijkheid ervaren.

Simpel gezegd het heroriënteren en uitsplitsen naar waar het leven wel verder kan. Waar liggen de problemen en welke weg hierbij gevolg zal worden, gaf dan ruimte om verder te kunnen met het normale leven.

– Post traumatisch stress syndroom werd 4 keer genoemd als oorzaak van een burn-out:
Hierbij speelt dan burn-out type 2, met een laag cortisol niveau met als gevolg ernstige uitputting en cognitieve klachten en waarbij de verwerking van het trauma een aparte aanpak vraagt.

Eerst kreeg ik een langdurig griep, hierna ziekte van pfeiffer later burn-out

In “geen tijd voor burn-out” legt Frank Schaper het verband tussen de ziekte van pfeiffer en burn-out. In de leeftijdsgroep tussen 20 en 40 jaar met burn-out, had 20% ooit de ziekte van pfeiffer
gehad, een opvallend hoog percentage. Wat precies de relatie is, blijft onduidelijk. De ziekte van pfeiffer wordt veroorzaakt door een virus wat velen bij zich dragen, maar pas ziek makend
is bij verminderde weerstand. Het is goed mogelijk dat op jongere leeftijd, 7-23 jaar, overspannenheid zich uit in de ziekte van pfeiffer.

Toelichtingen gegeven bij de situatie, klachten:

Totaal leeggezogen, niet tegen sociale kontakten kunnen, me zelf afsluiten van de buitenwereld,
fobisch zijn, negatief zijn, nergens meer tegen kunnen, slecht concentreren, wegvallen van relativering- en denkvermogen, vergeetachtig, verward, woorden door elkaar halen, niet uit mijn woorden kunnen komen, ook niet kunnen schrijven.

Een psychische verkokering van mijn leven, angst/paniekaanvallen, kon niet stoppen met denken, er zit me veel dwars. ongeduldig en snel agressief, ik dacht dat ik gek werd.

Onrustig, met mezelf geen raad weten, niet alleen thuis kunnen zijn, geen rust kunnen vinden, ook wandelen lukte dan niet, van yoga, ontspanningsoefeningen werd ik akelig.

Volledig afgebrand, doodmoe, snel moe geestelijk en lichamelijk, ik heb dan stressgevoelens.
Ik ben moe, als ik niet werkte sliep ik of lag ik op de bank, niks was leuk, verveelde me, ander commentaar leveren, depressieve gevoelens.

Druk op de borst, benauwd gevoel, duizelig m.n. bij sport, hoge bloeddruk, hyperventilatie,
hartkloppingen, hartritme stoornissen, zwakte in de benen, veel zweten, spastische bewegingen van armen, trillen, loodzware armen en benen, krachtverlies, pijnen, kramp in spieren.

Ik kon niet meer voelen zelfs niet dat ik moe was. Ik kon weinig huilen, was verdrietig, kon erg veel slapen,

Ik had diverse klachten niet wetend wat het was, ik ben door gegaan tot ik er bij neerviel, na veel onderzoek kwamen we er achter dat ik volledig opgebrand was.

Toelichtingen gegeven bij de situatie, verduidelijkingen:

Ik heb al langer klachten maar ik heb onlangs pas kunnen toegeven dat ik aan stress lijd.

De eerste maanden had ik het gevoel dat mijn lichaam steeds paraat stond om actie te ondernemen. Die eerste periode was een hel, de moeheid is het ergste en het duurde zo lang.
Na dat het beter ging had ik het gevoel dat ik iets verschrikkelijks had meegemaakt.

Nadat ik burn-out was, heb ik geloof ik alle hulpverlening wel gehad, maar ik ben nooit meer de oude geworden.

Ik ben al eerder burn-out geweest en na een flink aantal jaren was ik weer helemaal waar ik wilde zijn, maar door veranderingen op het werk zit ik er weer helemaal doorheen. Het is verschrikkelijk. Dit is de tweede keer, ik dacht de eerste keer geleerd te hebben.

Na mijn burn-out was ik bezig met re-integreren en nu een jaar later weer overspannen.

Samengevat of wat me aansprak:

Een grote variëteit aan oorzaken, klachten en verduidelijkingen. Meerdere malen werd aangeven dat mensen twijfelden over wat iemand nu had depressie, burn-out of overspannenheid of er tegenaan te zitten. Dit was zowel voor, als na raadpleging van een hulpverlener.

Even enkele korte punten op een rij die volgens mij kenmerkend zijn, ook al zijn ze niet volledig:

Onderscheid overspannen, burn-out en depressie

• Overspannen:
  De oorzaak voor de klachten liggen in de periode tot voor 3 maanden van het ziek worden. Wanneer de oorzaak weg genomen zou worden verdwijnen de klachten.
• Burn-out:
  Uitputting staat op de voorgrond zowel fysiek als mentaal, welke het gevolg is van het langdurig onder stress staan.
• Depressie:
  De stemming is somber en genieten lukt niet meer.
• Enkele typeringen die voor mij het onderscheid tussen een depressie en burn-out
  aangeven zijn:

• Iemand met burn-out wil wel, maar hij kan niet door gebrek aan energie. Iemand met een depressie zou wel kunnen maar die wil niet. Het leven is het niet meer waard.
• Iemand met een depressie komt moeilijk uit bed en wordt ´s avond actiever.
• Iemand met een burn-out is ´s morgens actiever en is ´s avonds uitgeteld.
• Bij een depressie is er vaak sprake van aanleg, zijn eerder klachten geweest.
• Burn-out en depressie zijn niet altijd van elkaar te onderscheiden. Bij type1 van burn-out met een hoog cortisol niveau spelen meer depressieve gevoelens.

---

A. Welke behoefte had u in de eerste fase van uw ziek zijn?

Die eerste periode is een lastige periode vol verwarring, niet wetend wat je overkomt, alles omvattende moeheid, onrust, overgevoelig, angsten, paniek, lichamelijke klachten, niet of juist heel veel slapen. Hoe kom je die periode door. Rust vinden door? en Spanning ontladen
door? waren hierbij de vragen die voor mij centraal stonden.

1. Rust vinden bij burn-out en overspannen zijn door:

Wat opvalt bij burn-out:

• Vrouwen burn-out kiezen voor minder verplichtingen met 77 % een hoog percentage, maar ook door thuis in hun vertrouwde omgeving te zijn en veel te slapen.
• Mannen met burn-out voelen zich iets minder aangesproken door deze items, de score ligt lager over het geheel, het meest opvallend is dit bij minder verplichtingen en veel slapen. Dit scheelt 22% en 16 % met de vrouwen. De relatief lagere scoren bij minder verplichtingen valt overigens te verklaren dat mannen w.s. naar verhouding minder verplichtingen thuis hebben. Wanneer het werk dan weg valt door ziekte dan is dit punt dus minder actueel. Weg van het werk betekent dan waarschijnlijk al rust. Thuis in mijn vertrouwde omgeving zijn scoort dan ook het hoogste.
• Gebruik van medicatie bij burn-out in die begin fase is 12 % van de mannen en 19 % van de vrouwen.
• Mannen scoren alleen hoger bij rust door muziek. Doordat de gehele score van de mannen wat lager is springt deze er extra uit.

Wat valt op bij overspannenheid ook t.o.v burnout:

• Vrouwen met overspannenheid vinden rust door ook veel te slapen, muziek luisteren is belangrijker dan bij burn-out, Thuis in mijn vertrouwde omgeving zijn is een stuk minder belangrijk.
• Mannen met overspannenheid, ook al zijn het er maar 11 laten een duidelijk beeld zien. Ze gebruiken een stuk meer medicatie 45 % en veel slapen is sterk verminderd zowel t.o.v. burn-out en vrouwen overspannen.
  Het lijkt er sterk op dat overspannen mannen zo toch door willen gaan maar dan wel met minder verplichtingen, liefst alleen en thuis in hun vertrouwde omgeving.

Toelichtingen gegeven bij rust vinden bij overspannen en burn-out door:

Niet minder maar helemaal geen verplichtingen, weinig prikkels van buitenaf, geen tv, weinig mensen, niet lezen, weg willen kruipen, stilte, in het half donker te liggen in het begin, geen visite vragen op verjaardagen, thuis bij mijn vrouw en die mocht niks zeggen want daar werd ik moe van.

In bad gaan, reiki zelfbehandeling, meditatie, zitten in gedachten verzonken, erover nadenken, acceptatie van je goede en slechte dagen, homeopathische medicijnen, door op te ruimen en weg te gooien. Ik blijft me onrustig voelen, ik heb ook nergens zin in.

Door juist met prettige collega`s te werken, sociale contacten, plezier maken. Een vertrouwd iemand paraat te vinden die bij me kon komen.

Samengevat of wat me aansprak:

In gedachten verzonken en erover nadenken, als dit lukt, kan dit naar mijn idee ook een belangrijke functie hebben, n.l. het verwerken van de schok van het ziek worden. Door te reconstrueren wat er gebeurd is, hoe iemand dit ervaren heeft, ontstaat er rust en ruimte voor acceptatie. Hierna kan de weg naar herstel beginnen.

---

2. Spanning ontladen door:

Wat opvalt bij burn-out:

• Vrouwen ontladen de spanning voornamelijk door er over te praten en te wandelen met als derde massage, sauna, zonnebank e.d.
• Mannen ontladen de spanning voornamelijk door wandelen en televisie te kijken met als derde erover praten.
• Televisie kijken scoort voor de mannen als enigste hoger t.o.v. van de vrouwen. Omdat mannen over het geheel wat minder items invulden geven deze hogere score`s naar verhouding wat meer waarde. Televisie kijken kan ontspannend werken. Wel is het denk ik van belang er voor te waken dat je hierbij niet vervalt in apathie en jezelf als verveelt en negatief gaat ervaren wat depressieve gevoelens versterkt.
• Daar waar mannen hoger scoren met voor de ontspanning televisie kijken, scoren de vrouwen meer met massage, sauna en zonnebank e.d.
• Sporten is voor velen niet mogelijk en scoort als laatste.

Wat valt op bij overspannenheid en t.o.v. burn-out:

• Vrouwen ontladen spanning ook hier voornamelijk door te wandelen en erover te praten. Wandelen nam 13% af en praten nam 12 % toe t.o.v. burn-out.
• De andere items stijgen bij vrouwen ligt of blijven gelijk t.o.v. burn-out
• Bij de mannen is erover praten, wandelen en ook sporten belangrijk om spanning te ontladen. Een toename t.o.v. burn-out van 49% voor praten, wandelen 16% en sporten 24%. Televisie kijken neemt af met 15%. Ook hier geeft de kleine groep van mannen aan dat ze er alles aan doen om de voor hun moeilijke periode van overspannenheid goed door te komen.

Gegeven toelichtingen bij spanning ontladen door:

• Gewoon soaps kijken, die dan mijn gedachten even stoppen, iets zien waar ik niks mee hoefde.
• Lezen van boeken thrillers, romans, boeken lezen die ik al vaker had gelezen, lezen over burn-out, ik wilde weten wat ik had.
• Praten met mijn geduldige man, vrouw, vriendinnen, psycholoog, af en toe mijn verhaal kunnen doen bij iemand die het dan weer relativeerde.
• Fietsen, hard fietsen of in de natuur, douchen, autorijden, borduren muziek, keihard steeds het zelfde nummer, meditatie, hard schreeuwen, huilen, met dieren bezig zijn, met de kinderen
  spelen, buiten zijn, actief in de natuur, vrijwilligerswerk bij staatsbosbeheer.
• Een eenvoudige cursus doen of sporten zover ik er de energie voor had. Ik ben aan het bewegen om mijn adrenaline niveau te laten zakken.
• Actief bezig zijn leek in het begin de grootste onzin, ik moest door die fase heen en dan voelde ik me wat beter.
• Door te dromen dat ik een tijdje weg zou gaan uit mijn vertrouwde omgeving.
• Ik moest me er toe zetten om daadwerkelijk spanning te ontladen.
• Door eenvoudige, kleine klusjes te doen wat afleiding gaf.
• Doen waar ik zin in had, zonder schuld gevoel.
• Ik ben deels blijven werken hetgeen mij toch energie gaf.
• Ik wist niet hoe ik spanning moest ontladen, waarschijnlijk heeft dat er ook toe bijgedragen dat ik burn-out ben.

Samengevat of wat me aansprak:

Activiteiten ondernemen, die afleiding gaven, weinig energie kosten en zo wat ontspanning bezorgden.
Voor anderen gold juist weer activiteiten te ondernemen waarbij probleemloos energie verbruikt kon worden.

---

3. Behoefte aan informatie bij burn-out en overspannen zijn over:

Wat opvalt bij burn-out:

• Voor vrouwen scoort het vinden van vormen van hulpverleningen het hoogste en hoe je aan je herstel kan werken als tweede. Bij mannen is dit precies andersom. Mannen willen dus meer weten hoe ze aan hun herstel kunnen werken meer praktisch en snel, zo lijkt het terwijl
  vrouwen zich breder oriënteren.
• Oorzaken zijn dan ook minder belangrijk voor mannen. Vrouwen scoren hierbij13 % hoger.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Informatie over vormen van hulpverlening is hier het minst belangrijk. Een flinke daling t.o.v. burn-out. Logisch want klachten zijn minder ernstig en de noodzaak van hulpverlening is minder groot.

Toelichtingen gegeven bij behoefte aan informatie over:

Wat burn-out precies was, inzicht in de klachten, lezen over burn-out, ik wilde weten wat ik had.

Ik kon wel lezen en deed dit ook veel om te kunnen begrijpen wat er toch met me aan de hand was, mogelijk ook als compensatie voor de grip die ik op mijn lichaam kwijt was.

Aanvankelijk wilde ik geen informatie, alleen maar weer mezelf zijn en rust hebben, ik kon niet lezen. Informatie was ook lastig, ik kreeg tegenstrijdige adviezen. Mijn eigen gevoel was op de loop, dus kon ik niet goed kiezen.

Samengevat of wat me aansprak:

De een wil veel informatie, de ander kan dit in die eerste periode er niet bij hebben.

Ik kon wel lezen en deed dit ook veel om te kunnen begrijpen wat er toch met me aan de hand was, mogelijk ook als compensatie voor de grip die ik op mijn lichaam kwijt was. Naar mijn idee de spijker op zijn kop, wat het belang van informatie aangeeft.

---

4. Informatie over de burn-out of overspannen zijn werd aangereikt door:

Wat opvalt bij burn-out:

• Natuurlijk scoort internet hoog bij een onderzoek op internet.
• Lezen scoort hoger dan info van hulpverlening, terwijl er regelmatig in de te toelichten aangegeven werd dat lezen niet mogelijk of lastig was.
• Informatie aangereikt door lotgenoten scoort het minst.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Informatie via internet scoort ook hier hoog, maar minder dan bij burn-out.
• Het geheel van de score van de vrouwen is lager dan bij burn-out, er over lezen is zelfs 18 % minder waardoor de hulpverlening meer een bron van informatie is. De behoefte aan informatie is dus minder dan bij burn-out.
• Ook bij de 11 mannen is internet minder belangrijk als informatiebron t.o.v. burn-out. Daarentegen is informatie van diverse hulpverleners 13 % belangrijker geworden

Toelichtingen gegeven bij informatie aangereikt door:

• Eerst kon ik niet lezen, ik kon me niet concentreren op wat ik las.
• Het boekje “Stijntje is overspannen” van Rentsje de Gruyter en Dick Bruna, daar had ik veel aan.
• Boeken van Carien Karsten “in 30 dagen uit je burn-out” en “omgaan met burn-out” gaven me veel informatie en zette me aan het denken.
• Het boek van Annegreet van Bergen“burn-out lessen” gaven me weer hoop dat het goed zou komen.
• De psycholoog gaf me in het begin veel leesvoer mee maar door gebrek aan concentratie kon ik dat niet lezen.
• Ik kreeg veel informatie via de huisarts, maar die rekende dubbel consult, omdat de gesprekken lang duurden.
• De informatie van hulpverlening was gebrekkig.

Samengevat of wat me aansprak:

Lezen was niet meer mogelijk. Dit is meerdere malen genoemd. Hierdoor wordt de informatie,
aangereikt door de hulpverlening, belangrijk .

---

5. Het belang van lotgenoten contact bij burn-out:

Wat opvalt bij burn-out:

• Voor vrouwen is het belang van lotgenoten: dat ze begrijpen wat ik voel en ervaringen te horen en hiervan te leren, het belangrijkste.
• Bij mannen is het horen van ervaringen en hiervan te leren veruit het belangrijkste in het lotgenoten contact. De gevoelens zijn voor hen beduidend minder belangrijk dan meer doelgerichte leerervaringen.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Lotgenotencontact voor vrouwen is minder belangrijk dan bij burn-out. Bijna alle scores zijn gedaald.
• De 11 mannen scoren als enigste hoger t.o.v. burn-out bij; lotgenoten begrijpen wat ik voel. Dit is een stijging van 12 %.

Toelichtingen gegeven bij het belang van lotgenoten contact:

• Ik ontdekte dat het niets raars was, door inzicht van lotgenoten kreeg ik ook zelf inzicht. Ik kon
  vergelijken in welke fase ik nu zat en hoe het een tijdje terug was. Door het herstel van anderen kreeg ik vertrouwen dat herstel mogelijk was, het relativeerde ook mijn eigen situatie.
• Het geen je mee maakte was zo intens, dat alleen anderen die dit ervaren hebben je begrijpen. Ik kon er alleen over praten met lotgenoten, mijn man en een hulpverlener.
• Ik was te moe om de ellende van anderen te horen, dan wilde ik weglopen. Ik had geen behoefte aan problemen van anderen, ik had genoeg aan mezelf, alhoewel het gevoel dubbel was.
• Ik zou lotgenoten willen ontmoeten, maar het is ook weer vermoeiend.
• Ik zou lotgenoten willen ontmoeten, dat er avonden georganiseerd worden.
• Ik had behoefte aan lotgenoten toen ik aan een nieuwe baan begon en niemand daar wist hoe ik me voelde en de angst of ik de nieuwe druk wel aan zou kunnen.

6. Toelichtingen gegeven bij ervaringen met lotgenoten forums:

In totaal gaven 18 van de 150mensen aan ervaring te hebben met een lotgenoten forum.

• Discussieforum was te open, aan een Chat en e-mail groep heb ik veel gehad. Het was een echte uitlaatklep.
• Pas in een latere fase had ik hier behoefte aan en gaf het me veel herkenning. Nu het beter
  gaat is dit minder interessant, minder informatief, teveel van hetzelfde. Ik heb goede ervaringen, maar soms had ik het idee dat mensen te lang in hun burn-out bleven hangen.
• Praten lukte me niet en schrijven wel, lekker anoniem zonder verplichtingen. Nu het beter gaat, heb ik meer behoefte aan persoonlijk contact.
• Veel herkenning van mijn klachten, positief, veel steun, veel informatie, het helpt bij de verwerking, ik kan alles vragen en ik kreeg antwoorden die ik nergens anders kon vinden.
• De eerste tijd heeft het me er doorheen gesleept, daar hoefde ik me niet te schamen, iedere burn-out is anders of er wordt anders mee omgegaan. Je ontdekt dat er bij burn-out vele vormen
  zijn.
• Helaas trof ik er weinig ouderen.
• Ik heb meer meegelezen, deelnemen was te confronterend, vermoeiend.
• Ik voelde me te kwetsbaar.

Samengevat of wat me aansprak:

Lotgenoten kunnen veel steun geven, daarbij hoef je je niet te schamen, het geeft veel informatie, inzicht in je eigen situatie en het kan vertrouwen geven in je herstel.

Niet iedereen heeft er behoefte aan m.n. in de beginfase kan het zijn dat je genoeg aan je zelf hebt of kan je juist je onzekerheden kwijt. Later als het beter gaat, haak je weer af omdat het teveel van het zelfde wordt. Belangrijk blijft dat je het herstel voor ogen houdt en niet blijft bij het herhalen van klachten.

---

B. Wat was voor u een goede manier om te werken aan uw herstel of is dat nog?

De eerste fase is voorbij en je bent gedeeltelijk bekomen van de schok dat je ziek werd. Onrust, uitputting en andere klachten zijn nog ernstig aanwezig maar je weet nu meer wat het is en dat het op dit moment bij je leven hoort. Op weg naar herstel dat is het doel.

1. Wel of geen behoefte aan begeleiding bij burn-out of overspannen zijn:

Wat opvalt:

• Het aantal personen dat zegt behoefte aan begeleiding te hebben is hoog.
• Vrouwen met burn-out scoren het hoogst. Dit zagen we al terug bij de behoefte aan informatie waarbij de hulpverlening hoog scoorde.
• Mannen met burn-out scoren het laagst. 21% zegt nadrukkelijk geen behoefte aan begeleiding te hebben. Een flink aantal lijkt hiermee liever zelf te werken aan herstel.
• Mannen met overspannenheid hebben meer behoefte aan begeleiding dan de mannen die burn-out werden.

Toelichtingen gegeven bij wel behoefte aan begeleiding:

• De juiste begeleiding was moeilijk te vinden toen ik het nodig had. Nu het beter gaat, heb ik minder behoefte aan begeleiding.
• Ik heb begeleiding nodig om meer structuur in mijn dag te brengen.
• Ik heb begeleiding nodig uit angst om vast te lopen, maar ik twijfel.
• Ik zou begeleiding willen die me gerust kan stellen als ik sport en hartkloppingen of een paniekaanval krijg.
• Ik ontkende eerst dat ik hulp nodig had. Ik zat vast in mijn situatie, ik had hulp nodig om eruit te komen.
• Ik heb wel behoefte aan begeleiding voor het verwerken van mijn ellende en moeheid, maar mijn vertrouwen in begeleiding is al vaker geschonden, het is een dubbel gevoel.
• Ik had behoefte aan begeleiding, maar uiteindelijk sta je er toch alleen voor.
• Ik heb wel behoefte maar ik heb er geen energie voor.
• Ik merk dat praten me helpt en wil daar iets mee.
• Ik wil wel hulp, haptonoom, maar kan het niet betalen omdat ik in de bijstand zit.
• Achteraf denk ik dat begeleiding van een haptonoom beter was geweest, door alleen te praten miste ik het contact met mijn lichaam.

Samengevat of wat me aansprak:

Ik had begeleiding nodig voor: structuur, voorkomen dat ik vast loop, mijn ellende te verwerken, me gerust te stellen, los te komen van mijn situatie, omdat praten me helpt.

Begeleiding was moeilijk te vinden toen ik die nodig had.

Toelichting geen behoefte aan begeleiding:

• De eerste maanden geen behoefte:
  • Ik heb er geen moed voor en moet eerst weer energie opbouwen.
  • Ik zie het weer als een verplichting.
  • Ik ben er toe moe voor.
  • Ik wil nog even helemaal niets.
  • Het is verwarrend dat anderen vertellen wat het beste voor je is, ik wilde eigenlijk met rust gelaten worden.
• Liever zelf doen:
  • Ik kan het zelf goed aan, soms met steun
    van mijn omgeving.
  • Ik ben zelf uit de put gekomen door rationeel denken en besluitvorming
  • Ik wil liever zelf, rusten, zaken op een rij zetten, relativeren, zaken anders inrichten.

• Negatieve ervaring of verwachting van hulpverleners:
  • Ik heb geen zin in gewroet in mijn leven.
  • Ik voel me alleen maar slechter als ik met psychologen e.d. praat, ze begrijpen me niet. Zelfherstel vind ik beter en dat lukt me ook.
  • Het levert me meer stress op, iedere hulpverlener wil iets van me, de een zegt dit ander dat.
  • Goede begeleiding was niet voorhanden.
• Negatieve verwachting maar het pakte toch goed uit:
  • Ik heb wel begeleiding gehad, maar eigenlijk had ik hier geen behoefte aan. Toch was het relevant om mijn probleem te herkennen en te onderkennen.

Samengevat of wat me aansprak:

Reacties waren onder te verdelen in vier categorieën:

• De eerste maanden geen behoefte door gebrek aan energie, het is weer een verplichting, het verwart me.
• Anderen doen het liever zelf, door hun leven anders in te richten.
• De verwachting van de hulpverlening is negatief, geen zin in gewroet, ze begrijpen me niet.
• Wilden geen hulp, maar kregen het wel wat toch inzicht gaf.

---

2. Welke begeleiding bij burn-out en overspannen zijn:

Wat opvalt bij burn-out:

• De huisarts en de psycholoog bieden de meeste hulp, gevolgd door de arboarts.
• De psycholoog en de huisarts scoren iets hoger bij de mannen, dit is opvallend te meer we gezien hebben dat juist 21% geen behoefte had aan hulp t.o.v. 4 % van de vrouwen.
  Mannen worden dan toch vaker doorverwezen naar de psycholoog. De reden hiervoor ligt misschien vanuit de druk of juist steun vanuit het werk. In het onderzoek van Frank Schapers kwam naar voren dat de oorzaak van burn-out bij de mannen voor 60 % en bij de vrouwen voor 52 % in het werk lag. Een andere reden ligt mogelijk in een eerder constatering bij: informatie over, n.l. dat vrouwen zich breder oriënteren.
• Ook bij het maatschappelijk werk vinden de mannen 13% vaker hulp.
• De haptonoom bood 16% en de werkgever bood 10% vaker hulp aan vrouwen.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Ook hier zijn de score`s van de mannen het hoogst. De arboarts scoort 19% en de huisarts scoort 21% hoger dan bij de mannen met burn-out.
• De psycholoog scoort minder dan bij burn-out maar bij de mannen 9% vaker dan de vrouwen.
• Bij de vrouwen stijgt alleen de hulp van maatschappelijk werk t.o.v. burn-out, de ander hulp neemt af.
• De haptonoom werd niet bezocht door vrouwen met overspannenheid wel door 2 van de 11 mannen.

Andere vormen van hulpverlening bij overspannen zijn en burn-out:

Het is een hele lijst geworden, achteraf had het rijtje als keuze mogelijkheden in de grafiek langer moeten zijn waardoor w.s. de onderstaande hulpverleners ook vaker benoemd waren en daarmee een meer volledige indeling gemaakt kon worden naar man, vrouw en overspannenheid
en burnout.

• Fysiotherapie 9x personal trainer, emotioneel lichaamswerk, lichaamsgerichte therapie
• Psychiater 8x
• Psychotherapeut 2x
• Burn-out trainingsprogramma 5x
• Sociaal psychiatrisch verpleegkundige 3x
• Mensendieck therapeut 5x ademhaling en ontspanningstherapie, ademhalingstherapeut, autogene training 2x, Caesartherapeut
• Yoga
• Acupunctuur 3x
• Voetreflex massage 2x
• Natuurvoeding therapeute 2x
• Homeopathisch arts 3x
• Coaching 3x
• Re-integratiedeskundige
• Ervaringsdeskundige
• Reikimaster, magnetiseur
• Shiatsu massage
• Hypnotherapeut
• Kinesiologe, sjamanistisch healer, paragnost
• Diëtiste, logopedie
• Herstellingsoord, retraite
• Diverse workshops, hulpgroepen, groepsbegeleiding systeem Jackobson
• Meerder malen werden ook vrienden, vriendinnen, familie e.d.als begeleiding genoemd.

Samengevat of wat me aansprak:

Meerdere malen werden er bij diverse vormen van hulpverlener melding gemaakt dat die erg goed was of anderzijds juist dat iets niet aansloeg. Omdat dit erg persoonlijk kan uitpakken, heb ik dit achterwegen gelaten.

Het maakte wel duidelijk dat het vinden van de juiste hulp, hulp die bij je past en dat het klikt met de hulpverlener een ware zoektocht kan zijn.

---

3. De begeleiding bij herstel van burnout / overspannen zijn was wel/niet goed

Wat opvalt bij burn-out:

• 59 % van de vrouwen vond de begeleiding goed en 49 % vond de begeleiding niet goed. De totaal score van beiden komt boven de 100 uit. Dit kan omdat er meerder malen werd aangegeven dat er zowel positieve als negatieve ervaringen waren. Het hoge percentage
  niet goed indiceert dat het moeilijk is om de juiste hulp te vinden en vraagt om verdere bestudering. In een eerder constatering was dat vrouwen zich breder oriënteerden en zo in mindere mate bij de psycholoog en het maatschappelijk werk hulp vonden. Wel was er meer hulp van de werkgever, arboarts en de haptonoom. In de toelichtingen waren er geen negatieve uitingen over de haptonoom wel over de werkgever en de arboarts. De vraag groeit dan, waarom blijven vrouwen voor hun hulp bij de werkgever en de arboarts, moeten ze niet vaker doorverwezen worden naar meer doelgerichte en praktische hulp.
• De hulp werd door de mannen slechts door 52% als goed ervaren en met 36 % als niet goed. Mannen hebben in ieder geval hier een minder uitgesproken mening over of hun hulp wel of niet goed was.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burnout:

• De waardering bij vrouwen is hoog met een klein percentage niet goed.
• Er is dus een erg groot verschil bij: de begeleiding was niet goed. Vrouwen met burn-out scoorden hier 33% hoger. De hulp aan vrouwen met burn-out moet dus duidelijk verbeterd worden.
• Mannen waren meer tevreden dan bij burn-out, maar minder dan de vrouwen.

Toelichtingen gegeven bij de begeleiding was niet goed:

• Psycholoog 4x, psychiater 3x, RIAGG, psychiatrisch verpleegkundige, maatschappelijk werk hadden te weinig verstand van burnout.
• Ik voelde me niet serieus genomen, niet begrepen.
• Ze wilde me aan teveel dingen tegelijk laten werken.
• GGZ hulp kwam niet op gang.
• Ik kon mijn verhaal kwijt, maar dit was niet genoeg.
• Er was geen ervaring met mijn oorzaak van stress, er werd aan mij voorbij gegaan.
• Een aantal malen werd genoemd dat hulp niet goed was en ging men over op andere hulp.
• Huisarts:
  • De huisarts gaf geen steun, hij deed er makkelijk over. Ik voelde me niet serieus genomen, hij begreep het niet, hij gelooft niet in burn-out, het is een modeverschijnsel, dus moest ik zelf hulp zoeken.
    
  • De verwijzing naar hulp was niet goed. Hij nam geen tijd om naar me te luisteren. Ik kom niet verder met mijn klachten. De huisarts herkende mijn klachten niet. Ik heb alles zelf moeten uitzoeken. Uiteindelijk moet je zelf hulp vinden. Het duurde 5 maanden voordat ik hulp kreeg.
  • Hij suggereerde dat ik hulp nodig had bij mijn dagindeling, maar daar had ik juist geen problemen mee.
  • Jammer van de medicatie die hij aanbood. Er werd te snel medicatie voor geschreven.
    Ik wilde het zonder medicatie doen.
  • De huisarts adviseerde negen maanden Prozac en slaappillen, ook zonder gaat het nu beter. Hij begon meteen over medicatie. Er werd te snel antidepressiva aangeboden, het is slikken of stikken.
  • Ik snap niet dat hij antidepressiva voorschreef en zo aandrong, uitleg hierover had ik zeer op prijs gesteld.
  • Als ik medicatie slik, onderdrukt dit de symptomen en lukt het mij denk ik niet goed om naar mijn lichaam te luisteren. Ik wil niet lamgelegd worden, ik wil juist weer zelfstandig leven,
    weer leren voelen.
  • De huisarts vergeleek mijn burn-out met een depressie, als de blaadjes vallen, zo voelde ik me helemaal niet. Hij snapte het niet.
  • Ik ben blij dat ik niet met de antidepressiva begonnen ben, want achteraf weet ik dat ik niet depressief was. Een betere uitleg van stress en klachten zou meer helpen dan medicatie.

Burnout, depressie en medicatie.

Een vaak gevoerde discussie die voor veel onduidelijkheid en onzekerheid zorgt.
Hierover even kort wat punten die voor mijzelf in ieder geval een helder beeld geven.

• Daar waar de symptomen van een depressie op de voorgrond staan of als die er eerder waren dan van burn-out is de behandeling met antidepressie naar mijn idee noodzakelijk.
• Een burn-out kan gepaard gaan met depressieve gevoelens. Dit is m.n. bij type 1 van burnout. Een hoog cortisol niveau zorgt voor deze depressieve gevoelens, activeren is bij type 1 nog goed mogelijk.* Antidepressiva kan hierbij goed helpen, noodzakelijk is het niet.
• Burn-out type 2 kenmerkt zich door extreme psychische en mentale moeheid. De energie is totaal op. Het cortisol niveau is laag.*Iemand zou wel anders willen maar kan het niet. Bij type 2 voelt men zich niet depressief dus het aanbod van antidepressiva word zonder goede uitleg niet begrepen.Antidepressiva kan ook bij type 2 steun geven in de eerste moeilijke tijd. Het haalt de scherpe kantjes eraf.

Uitleg hierover is erg belangrijk en wat de persoon er zelf van vindt staat voorop.

* Info columns 1(Carien Karsten), 2 (mbog)

Vervolg, gegeven toelichtingen bij begeleiding was niet goed:

• Ik had een uitleg over de invloed/werking van je hormonen op burn-out willen hebben.
• Begeleiding van de psycholoog was eenzijdig, wel inzicht in mezelf gekregen.
• Er werd geen duidelijke diagnose gesteld. Het duurt lang voordat iemand zegt wat je hebt. Burn-out werd niet vastgesteld, hierdoor lang lopen tobben. Weer aan het werk en totaal ingestort en veel tijd verloren. Er is te lang gewacht met me door te verwijzen daardoor ontstond er een hevige depressie. Tegenstrijdige oorzaken werden er benoemd door verschillende hulpverleners. Jammer dat er niet meer is uitgelegd over stress en burn-out.
• Arbo arts negeerde het advies van de psycholoog, ik moest weer werken. Bij de arbo en de huisarts moest ik zelf ideeën aandragen welke hulp ik wilde. De Arbo-dienst had zelf problemen met de bezetting. Arbo arts zei u bent niet ziek, ik zou niet willen werken, terwijl ik alleen maar op bed kon liggen. Arbo ging langzaam en onduidelijk en geen begeleiding naar de werkgever, werkgever begreep niets van mijn ziekte. Door een verkeerd contact van de arbo met mijn werkgever heb ik nu een ontwrichte werkverhouding.
• De arbo toonde geen interesse. Ik moest weer werken met als resultaat dat ik nog verder ben weggegleden. Het is alleen gericht op weer snel actief worden.De communicatie vanuit de arbo dienst was slecht; Wat mag wel? Moet jezelf contact onderhouden met je werkgever?
• Individuele begeleiding vond ik niks; in een groep was denk beter geweest
• Het was te vrijblijvend. Ik zou meer controle kunnen gebruiken, door een
  programma te moeten doorlopen.
• Begeleiding van de GGZ vond ik niks, ik voel me daar te realistisch voor.
• Bewegen met een groep onder begeleiding ervoer ik als prettig, individuele gesprekken niet.
• Ik ben te vaak doorverwezen waardoor ik steeds mijn verhaal moest vertellen.
• Teveel instanties bemoeiden zich met me.
• De begeleiding was te vaak, de weken gaan zo hard.
• Meerder malen werd genoemd dat je het uiteindelijk toch zelf moet doen, zowel herstellen als de juiste hulp zoeken.
• Begeleiding maakte voor mij geen verschil, ik had er vaak meer last van. Mijn zenuwen
  of wat dan ook hebben door die ene dag dat ik in elkaar stortte z`n opdonder gekregen, mijn hele gestel ligt in de war en dit duurt al jaren. Ook gezonder leven had bij mij een minimaal
  effect.

Samengevat of wat me aansprak:

Het is een hele waslijst geworden, die ik niet verder wilde samenvatten. Een goede en open communicatie tussen hulpverlener en cliënt is naar mijn idee van groot belang. Als die er is, ontstaan er minder problemen Er worden meer vragen gesteld en antwoorden gegeven. Waarbij het mogelijk is om ook negatieve aspecten goed uit te leggen.
Ook het doel en de inhoud van de begeleiding moet voor beiden duidelijk zijn, het lijkt zo simpel, maar het gebeurt waarschijnlijk niet altijd.
Onduidelijkheid over de diagnose zal vaak voorkomen m.n. burn-out is lastig, het is een niet erkend diagnose, er is een grote verscheidenheid aan klachten en het wordt gezien als een container begrip. Erkenning of uitleggen is beter dan verschuilen achter vaagheden. Wanneer de klachten of oorzaken in belangrijke mate overeenkomen, bij uitsluiting van ander ziekten, volgt toch het burn-out herstel proces. Dit kan dan een goede basis zijn om vanuit te werken.

---

4. De begeleiding bij herstel van burn-out en overspannen zijn was goed omdat:

Wat opvalt bij burn-out:

• Druk uitoefenen gebeurde weinig en als het er wel was, werd het weinig als positief ervaren
• Geen druk, bewust worden van grenzen en mogelijkheden en goede tips en adviezen scoren het hoogst en nagenoeg gelijk voor mannen en vrouwen.
• Een goede uitleg over mijn klachten blijft hierbij achter. Gezien de toelichtingen gemaakt bij vraag: begeleiding niet goed lijkt hier meer behoefte aan te zijn.
• Frustraties uiten en met goede moed weer verder was minder herkenbaar, voor de vrouwen 8 % meer dan de mannen.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Goede uitleg over mijn klachten en scoort hoog zowel bij de vrouwen als de mannen. t.o.v. burnout is dit met 22 % voor de mannen en 12 % voor de vrouwen toegenomen.
• Druk uitoefenen scoort bijna niet en het uiten van frustraties en met goede moed scoort flink nog lager dan bij burn-out.
• Ondanks dat de hulpverlening bij overspannenheid vaker als goed beoordeeld werd, vaker dan bij burn-out, scoren de items hier lager dan bij burn-out. Uitgezonderd goede tips en adviezen bij de mannen en bij mannen en vrouwen een goed uitleg over de klachten. Een indicatie dat met een goede uitleg de hulp bij burn-out verbeterd kan worden.

Toelichtingen gegeven bij de hulp was goed omdat:

• Ik mocht mezelf zijn en er was vertrouwen dat het weer goed kwam. Het gaf weer rust in mijn hoofd.
• De begeleiding van de psycholoog was confronterend en stimuleerde mij dingen in mijn leven te veranderen.
• Ik heb zelf mijn traject uitgekozen.
• Met haptonomie leerde ik weer mijn gevoel in te schakelen en te ontwikkelen dit was ik tijdens het overleven kwijt geraakt.
• De Arbo-arts heeft me er van weerhouden om mijn baan op te zeggen.
• Elke keer werd er t.a.v. mijn gedrag een spiegel voorgehouden waar ik veel aan had.
• Er was een goed samenspel tussen diverse begeleiders.
• Een deskundige die objectief naar mijn situatie keek en mij adviseerde dat was prettig.
• Bij de homeopathische arts werd er uitgelegd wat ik had, toen vielen er kwartjes en kon ik beginnen met beter worden.

Samengevat of wat me aansprak.

Een goede uitleg, ik kreeg vertrouwen, het gaf rust in mijn hoofd, confronterend en spiegelend, objectieve kijk en een goed samenspel tussen diverse begeleiders.

Een magere samenvatting van goede hulp. Negatieve aspecten worden nu eenmaal breder en vaker uitgesproken. Dat heeft uiteraard invloed op alle toelichtingen en misschien op dit hele onderzoek. Anderzijds blijkt uit de scores en de ingezonden reacties dat positieve ervaringen
ook ruim aanwezig waren.

---

5. Uitbreiding van de activiteiten:

Wat opvalt bij burnout:

• Uitbreiding van de dagelijkse activiteiten springt eruit. De mannen met 7% meer.
• Wandelen komt voor beiden als tweede, voor de vrouwen samen met het gaan sporten.
• De mannen sporten 12 % minder en waar de vrouwen flink uitbreiden met sociale contacten doen de mannen dit ook 17 % minder.
• Ging van zelf scoort erg laag en ook dat is logisch, want herstellen van burn-out gaat langzaam en stapje voor stapje en dat gaat zeker niet vanzelf. Het uitbreiden met dagelijkse activiteiten kan soms vanzelf gaan als je een goede dag hebt. Een andere keer lukt het weer niet, waardoor het toch weer snel een bewuste uitbreiding van activiteiten wordt. Sporten en wandelen kun je eventueel via een schema uitbreiden. Sociale contacten weer uitbreiden geschiet vaak na het goed afwegen van: kan ik het wel of niet aan en dan toch weer vaak geconfronteerd worden met grenzen.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. burnout:

• Uitbreiding van activiteiten ging iets meer vanzelf dan bij burn-out
• Uitbreiden van sociale contacten is van weinig betekenis w.s. doordat die met overspannenheid minder zijn afgebouwd in ieder geval minder lang.
• Uitbreiding van dagelijkse activiteiten scoort weer het hoogst.
• De 11 mannen werken weer hard aan hun herstel door uit te breiden met wandelen en sporten meer dan bij burn-out, terwijl de vrouwen dit juist minder doen.

Gegeven toelichtingen bij het uitbreiden van activiteiten:

• Ik moet nog minderen. Ik heb enorme moeite om toe te geven dat ik niet alles kan, alles schrappen en langzaam weer toevoegen, kleine dingen in huis weer oppakken.
• Ik moet alles weer opnieuw en anders oppakken. Weer socialer worden en weer herontdekken wat er in de omgeving en wereld gebeurt.
• Stilte opzoeken door te wandelen in de natuur/duinen. Yoga,(zen)meditatie, ontspanningsoefeningen, massage, sauna.
• Leuke dingen doen, onder de mensen zijn.
• Iedere avond 1 uur ontspanning.
• Ik voelde me eerst slechter door te sporten, nu bouw ik het langzaam op, wat beter gaat.
• Sociale verplichtingen heb ik tot het laatst bewaard. Ik begon met mensen die het minste van me verwachten.
• Ik kon weer andere tv programma`s volgen, praatprogramma`s. Weer meningen horen en mijn eigen mening vormen.
• Een nieuw levensdoel, een eigen praktijk. Korte overzichtelijk opdrachten aannemen.
• Leren keuzes te maken, welke activiteit dat ik het beste kan doen. Ik maak nu meer plannen
  om mijn leven anders in te richten.
• Weer ontspannen dingen doen en denken aan mezelf i.p.v. werk.
• Ik ging vaak naar mijn werk en kon daar naar behoefte activiteiten ondernemen.
• Ik ben blijven fietsen, het huishouden, de zorg voor de kinderen/baby heb ik volgehouden,
  als ik dat niet had gedaan was ik denk verder afgegleden.
• Het patroon van steeds maar willen slapen doorbreken, door mezelf aan te zetten
  tot een boodschap doen, wandelen.
• \Lezen wat ik eerder in mijn dagboek geschreven heb en zo ontdekken dat het nu beter gaat.
• Ik probeer te sporten, maar het blijft zoveel moeite kosten alsof iets me nog in de weg zit
  om weer conditie op te bouwen. Ik denk dat dit wel weer zal lukken als ik me ook beter voel.
  Ik probeer het geregeld, maar moet dan ontdekken dat ik de energie niet heb. Het is behelpen met die moeheid. Het duurde lang voordat ik kon uitbreiden.

Samengevat of wat me aansprak:

• Uitbreiden met ontspannende dingen,1 uur ontspanning per dag, klinkt leuk. Je gaat in ieder geval bewust plannen maken.
• Genoemd werd dat de zorg van kinderen/baby en in mindere mate de zorg voor dieren ertoe heeft bijgedragen dat ik niet verder ben afgegleden. Structuur aanbrengen in de dag geeft houvast, je hoeft er minder over na te denken. Het dagritme gaat dan meer vanzelf.
• Met het uitbreiden van activiteiten blijft het vallen en opstaan en tegen je eigen grenzen aanlopen. Het iedere keer vinden van de balans is het doel.

---

6. De balans weer vinden:

Wat opvalt bij burn-out:

• Naar mijn lichaam luisteren scoort het hoogste, ruim 20 % hoger dan op mijn gevoel af gaan. Dus moet dit wel van groot belang zijn voor alle burn-out patiënten om te ontdekken wat je lichaam aangeeft, ben je nog in balans of moet je stoppen.
• Vrouwen scoren iets hoger bij; het af gaan op hun gevoel. Mannen scoren weer hoger bij; door ervaring wijs worden, iets wat al vaker terugkwam.
• Bij; door goede begeleiding en informatie scoren de vrouwen 19 % hoger dan de mannen. Al vaker viel op dat vrouwen meer waarde hechten aan begeleiding en mannen juist minder. Mannen willen het meer zelf uitvinden en vrouwen krijgen het liever uitgelegd.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Naar mijn lichaam luisteren scoort bij de vrouwen het hoogst net als bij burn-out.
• Bij de mannen scoort door goede begeleiding en informatie het hoogst. Een stijging van 37 % t.o.v. burn-out. Ook hier weer die 11 mannen die alles aangrijpen om beter te worden, meer hun gevoel laten spreken, waarde hechten aan begeleiding en het minder zelf willen ontdekken.
• Met name bij de vrouwen is de gehele score flink afgenomen. Doordat de intensiteit van de klachten minder is en minder alles omvattend is, loopt men ook minder vaak tegen grenzen aan.

Gegeven toelichtingen bij de balans vinden:

• Ik verlang naar het moment dat ik hem kan vinden. Ik heb vroeger geleerd me niet aan te stellen daardoor is de balans vinden moeilijk.
• Vermoeidheid was een signaal dat iets me meer energie kostte dan het opleverde.
• Relativeren en bewust worden, onthaasten, bewust genieten, ervaren dat er meer is in het
  leven, niet alles tegelijk maar een ding doen, alles in slowmotion doen. De kleine dingen op me in laten werken.
• Door alles van te voren in te schatten of ik het kan. Nadenken voor te handelen, cognitieve therapie.
• Ik heb moeite zelf de grenzen te bewaken. Oppassen voor mijn enthousiasme, dit kostte te veel energie met weinig resultaat en frustraties tot gevolg.
• Bijhouden wat ik deed, hoe lang of ik er moe van werd of dat het ontspannend was. Mezelf beter te leren kennen en zo beter je grenzen leren aan te geven.
• Zuiniger om te gaan met mijn energie, meer te lezen en minder radio en t.v
• Door fitness onder begeleiding van een fysiotherapeut leerde ik goed mijn grenzen kennen, stoppen voordat je helemaal uitgeput raakt.
• Ik doe dingen die ik leuk vind en neem hier tijd voor, geniet er van en ontwijk dingen waar dwang achter zit als het kan.
• Na 18 maanden ga ik nog over de grens en knal ik tegen de muur. Door direct te stoppen als het teveel wordt maar dan ben ik vaak al te laat. Door erover te praten wordt me meer duidelijk. Ik moest leuke dingen gaan doen maar ook hierbij liep ik dan tegen mijn grenzen aan met als gevolg een terugval. Door het steeds weer oefenen met nieuwe grenzen en gedrag.
• Door veel minder energie in mijn werk te steken. Door woensdag vrij te nemen kwam er meer rust en evenwicht in mijn werk en ontspanning. Ik ben korter gaan werken en bewuster gaan leven.
• Mezelf pluimpjes te geven als ik niks gedaan had i.p.v. mezelf schuldig te voelen. Ik durf nu beter nee te zeggen. Duidelijk aangeven dat het niet gaat. Voor mezelf opkomen. Tijd voor mezelf te nemen.
• Ik wil graag anderen helpen, maar moet nu regelmatig nee zeggen, moeilijk maar wel goed.

Samengevat of wat me aansprak:

• Alles in slowmotion doen, ik heb hier zelf mee geoefend en het geeft rust. Wat dat betreft geloof ik ook dat alle genoemde toelichtingen tips voor anderen kunnen bevatten
• Stoppen voordat je helemaal uitgeput raakt, vaak was ik dan al te laat. Dingen in slowmotion doen kan helpen, om te voorkomen dat je te intensief op gaat in je activiteit.
• Ik moest leuke dingen gaan doen, maar ook hierbij liep ik dan tegen mijn grenzen aan met als gevolg een terugval. Willen is beter als basis en voelt zo anders.
• Mezelf pluimpjes te geven als ik niks gedaan had. Alleen het lezen van deze zin geeft al rust, het mag.
• Een worsteling voor velen.

---

7. Positieve factoren die het herstel van burnout of overspannen zijn bevorderden:

Wat opvalt bij burn-out:

• Als positieve factoren scoren: dat ik niet de enigste ben en begrip van familie en vrienden scoren het hoogste. Het is dus belangrijk dat mensen informatie krijgen die dit gevoel oplevert.
  Verhalen lezen, horen van ander over burn-out. Gevoel van niet gefaald te hebben of zwak te zijn, maar dat het juist de meest betrokken werknemers overkomt. Media aandacht voor dit onderwerp heeft dus grote waarde en eventueel informatie naar familie en vrienden kan belangrijk zijn.
• Dat ik niet de enige ben scoort voor mannen zelfs 15 % meer.
• Dat het steeds een stukje beter gaat, scoort als derde, het bewust zijn hiervan draagt bij tot een groeiend vertrouwen in herstel. Begrip van de werkgever. Het werk heeft even helemaal afgedaan en scoort lager. Distantie t.o.v. werk, genoemd als een van de klachten bij burn-out, speelt hier een belangrijke rol.
• Gezonder leven, medicatie scoren lager maar namen toch een belangrijke plaats in bij de gegeven toelichtingen.
• Religie speelt nauwelijks een rol maar toch wel 10 % meer bij vrouwen.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Dat ik niet de enige ben en begrip van vrienden en familie scoren wederom hoog. Bij de mannen springt begrip van vrienden en familie er zelf uit met 73 %.
• Bijna alle waardes dalen t.o.v burn-out behalve begrip van familie en vrienden bij de mannen stijgt en begrip van de werkgever wordt belangrijker dan bij burn-out. Wat bevestigt
  dat distantie minder thuis hoort bij overspannenheid.
• Dat het steeds een stukje beter ging, scoort aanzienlijk lager dan bij burn-out. Dit past bij het beeld van overspannenheid n.l. een duidelijke oorzaak en een sneller perspectief op herstel.
  Het aannemen van een gezondere levensstijl was hiervoor ook minder noodzakelijk, wat dan ook lager scoorde dan bij burn-out.
• Medicatie scoort wederom laag. Vrouwen 16% mannen 27%

Toelichtingen gegeven bij positieve factoren:

• Onthaasten is een groot punt dat wordt me steeds duidelijker, veel rusten en regelmaat dat moet ik blijven volhouden.
  Veel genoemd zijn; steun, begrip, veel praten, aandacht en liefde van echtgenoot, familie, vrienden, collega`s en mensen om me heen.Yoga + bandjes luisterend, reiki, massage, ontspanningsoefeningen.Ik kan me echt gelukkig voelen dat het al beter gaat al ben ik er nog niet. Minder van mezelf moeten. Meer relaxen, wandelen, uitgaan gaan, proberen te genieten.Door veel te lezen en kennis op toe doen.
• Ik was blij met slaappillen, erg belangrijk, daardoor kon ik overdag weer wat functioneren. In
  noodgevallen kon ik Oxazepam nemen. Het is eigenlijk niet positief, het duurt al jaren maar iedere overwinning op jezelf is het beste medicijn.
• Ontdekken dat ook zonder mij het werk door gaat, geleerd dat ik ook een grens heb. Een meer
  rustige werkomgeving waarin ik de hoeveelheid werk kon opbouwen. Een ander baan. Contact houden met het werk. Begrip van mijn werknemers, waarschijnlijk was deze meer dan ik hun gegeven zou hebben.Ik was veel op mijn werk, daardoor werd er daar veel over gesproken hoe we altijd met stress omgaan en nu weet de werkgever wat hij wel en niet van ons kan verwachten.Terugkeer naar oude werk liep moeilijk, ik gebruik nu mijn energie om nieuw werk te vinden via re-integratiebureau. Door deze keuze verloopt mijn herstel nu ook sneller. Ander werk in de buitenlucht en prettige collega`s hebben me goed gedaan.
• Mezelf voorhouden dat ik geen gevangene van mijn angst wil zijn en toch gaan winkelen.Hoop houden dat het goed komt vond ik erg belangrijk. De zin hierin is weg maar de wil om eruit te komen is zeer groot.Ik heb een onderliggend gevoel van tevredenheid, waarvoor ik me de afgelopen jaren heb ingezet. Positieve dingen bewust te worden en leren van het negatieve. De methode van Byron Katie gaf me veel steun.

Samengevat of wat me aansprak:

• Ik kan me echt gelukkig voelen dat het al beter gaat al ben ik er nog niet. Het dieptepunt van de burn-out wordt als zeer ernstig beleefd. Het ervaren van een kleine vooruitgang betekent dan veel.
• Ik was blij met slaappillen, in noodgevallen kon ik Oxazepam nemen. De zekerheid om iets achter de hand te hebben geeft rust.
• Begrip van mijn werknemers, waarschijnlijk was deze meer dan ik hun gegeven zou hebben. Voor de vele werkgevers die verweten werd geen begrip te hebben.
  
• Ik was veel op mijn werk, waardoor er veel over gesproken werd hoe we altijd met stress omgaan en nu weet de werkgever wat hij wel en niet van ons kan verwachten. Zo hoort
  het denk ik.
• Mezelf voorhouden dat ik geen gevangene van mijn angst wil zijn en toch gaan winkelen. Bewust keuzes maken op basis van de realiteit en deze achteraf positief belonen/ervaren.
• Ik heb een onderliggend gevoel van tevredenheid, waarvoor ik me de afgelopen jaren heb ingezet. Hier bewust van zijn, geeft een positief gevoel en maakt dat je weer verder kan
  gericht op de toekomst en herstel.

Toelichtingen gegeven bij positieve factoren, gezonder leven:

• Door regelmatiger te eten, vaker maar beperkte hoeveelheden, lichte maaltijden. Ik voelde me beter door gezonder, bewuster te eten, biologische producten, vitamine supplementen, geen suiker.
• Door minder alcohol heb ik meer energie en een positievere kijk op het leven.
• Door middelen van de natuurtherapeut, doordat je iets kan doen, ging ik me ook beter voelen.
• Wijzigen gedragspatroon, rustiger dingen doen, meer slapen, minder werken, regelmatig en bewuster leven, meer sporten, bewegen, wandelen, afvallen.
• Vaker fietsen in plaats van met de auto.

Samengevat of wat me aansprak:

• Items zijn vaak meerder keren genoemd. Het vinden van een gezonder levenspatroon doet je vaker lichamelijk beter voelen maar ook de zelfwaardering stijgt hierdoor.
• De spijsvertering verslechtert onder invloed van stress. Door spanning geen trek of het juist weg eten, het kan allebei. Beide leveren geen goed gevoel op zowel lichamelijk als psychische met een vicieuze cirkel tot gevolg. Regulatie van de voeding is dus van belang.

---

8. Negatieve factoren die herstel tegenwerken,onbegrip van:

Wat opvalt bij burn-out:

• Herstel duurde lang, scoort het hoogst waarbij vrouwen hier 8% meer last van hebben. De ziekteduur verschilt in dit onderzoek niet tussen vrouwen en mannen. Bij de burnin-enquête was dit ook niet het geval.
• Bijna de helft van de mannen en de vrouwen zegt dat het hun tegenviel dat het hun overkwam.
• Vrouwen zijn gevoeliger voor onbegrip, mogelijk wordt er meer van hun verwacht, ondanks dat ze ziek zijn. 13 % meer dan bij de mannen.
• Het niet kunnen vinden van goede hulp scoort relatief laag wanneer je dit vergelijkt met het hoge oordeel dat de hulp niet goed was. Waarschijnlijk werd er vaker van hulpverlener gewisseld en is er toch goede hulp is gevonden. Dit is ook enkele malen benoemd.
• Gebruik medicatie: de score als positieve factor was voor zowel mannen als vrouwen 27 %. In deze grafiek, negatief bij de mannen nu 3% en de vrouwen 15 %. De effecten van medicatie
  zijn dus duidelijk vaker positief. Waarbij vermeld moet worden dat een grote meerderheid geen
  medicatie gebruikte of dit niet als bijzonder positief of negatief ervaren.

Wat opvalt bij overspannenheid en t.o.v. Burn-out:

• Het herstel duurde lang scoort ook bij overspannenheid hoog. Herstellen van een ziekte duurt altijd te lang zowel bij overspannenheid als burn-out. De 11 mannen, waar ik al vaker van zei dat ze door willen gaan, bevestigen hier opnieuw dit beeld met een hogere score. Het duurt hun te lang.

• Dat het tegenviel dat mij dit overkwam scoort hoog, hoger dan bij burn-out. Het onverwachte en de kortere aanlooptijd zijn hier w.s. de oorzaak van.
• Het gebruik van medicatie is laag.
• Goede hulp werd slecht door 10 % niet gevonden. De helft minder dan bij burn-out. Al eerder viel op dat de hulp bij overspannenheid makkelijker gevonden werd, de uitleg werd ook beter gewaardeerd bij overspannenheid.
• Van onbegrip hebben vrouwen hier ook meer last van dan mannen. Onbegrip wordt minder ervaren dan bij burn-out, wat verklaard kan worden uit de ernst en duur van klachten en de oorzaak. Bij overspannenheid is dit allemaal wat duidelijker.

Toelichtingen gegeven bij negatieve factoren die herstel van burnout tegenwerken, onbegrip van:

• Desinteresse, onbegrip, negeren van de werkgever 26 keer genoemd. Ik werd als lastig gezien, ervoer druk om weer te gaan werken, het was mijn eigen schuld, burn-out is een modewoord, mijn burn-out kon niet van het werk komen, ik zat verkeerd in elkaar, in de steek gelaten voelen omdat ik niet meer bruikbaar was, mijn inzet was altijd meer dan 100% nu krijg ik onbegrip, hij vond dat hij genoeg voor me had gedaan.
• Hij begreep niet de effecten van de negatieve sfeer op het werk, ik hoorde niets meer, tegenwerking, hij wilde geen andere werkplek creëren, ik was lastig, onbruikbaar, geen begrip dat je niet met alles mee kan doen ook al zou je willen, hierdoor voelde ik me een aanstelster.
• Hij was met zichzelf bezig en trapt mij de put in, ik had verwijten naar mijn baas, ik bleef maar denken over waarom, verder samenwerken was niet mogelijk, dit heeft mijn herstel vertraagd. Na mijn ziekmelding heb ik niks meer gehoord van mijn werkgever tot mijn ontslag na 2
  jaar. Hij wilde niet inzien wat burn-out was wat ook door werkte op de houding van mijn collega`s.
• Mijn werkgever wilde me wel begeleiden maar wist niet hoe.
• Onbegrip van collega`s 6 x, Arbo 7x, uitkeringsinstanties 3x ,Ondanks dat ik burn-out ben, moet ik toch solliciteren om mijn uitkering te behouden.Onbegrip familie 4x, vriend(in)nen 6x, echtgenoot/(ex)partner 3x
• Velen geloven nog steeds dat een grote wilskracht het enige middel is om uit een burn-out te
  komen. In het begin begrepen ze niet wat ik had. Ze moeten eerst zelf zoiets mee maken voordat ze het begrijpen. Je bent nog jong, vroeger ……
• Ondanks uitleg, verwijten krijgen dat ik dingen niet kon. Er is nog te weinig over bekend over burn-out. Eigenlijk begrepen ze het ook weer niet, ze wisten niet wat ze moesten zeggen.
• Voel me niet serieus genomen, mijn klachten werden bestempeld als psychisch. Mensen begrijpen je klachten niet en het duurt ze allemaal te lang.Onbegrip is erg vermoeiend, je voelt je schuldig terwijl je het al zo moeilijk hebt. Met onbegrip sta je er alleen voor, dat geeft een heel eenzaam gevoel.Sociale contacten regelmatig afgezegd of afgehouden wat niet altijd begrepen werd.
• Mensen denken te snel dat het weer goed met je gaat en rekenen dan weer 100% op je.Als je jong bent blijven mensen van alles van je verwachten, ze begrijpen niet dat je zo kan veranderen.Je kan het niet aan de buitenkant zien, ze zullen wel denken.

Samengevat of wat me aansprak:

De werkgever werd 25 maal genoemd, met reacties variërend van genegeerd worden, burn-out is een modewoord, eigen schuld, onbruikbaar zijn en het niet mee werken aan re-integratie.

Onbegrip van collega`s 6 x, Arbo 7x, uitkeringsinstanties 3x, Onbegrip familie 4x, vriend(in)nen, 6x, echtgenoot/(ex)partner 3x.
Mensen begrijpen je klachten niet, ze moeten eerst zelf zoiets meemaken en het duurt ze allemaal te lang, Je kan het niet aan de buitenkant zien.

Toelichtingen negatieve factoren die herstel tegenwerken:

• Ik was mijn eigen IK kwijt daardoor kostte me het zoveel moeite het een en ander te accepteren.
• Het frustreert dat mijn goedheid misbruikt is.
• Verzekering, uitkering instanties betalen niet, doen moeilijk.
• Het steeds moeten uitleggen wat er gebeurd is, schaamte, schuldgevoel t.o.v. werk en gezin.
• Dat anderen het beter denken te weten, dat anderen vanuit goede wil zich aan je opdringen, er niet over kunnen praten.
• Dat mij dit overkwam, terwijl ik erger heb meegemaakt. Burn-out is zo ongrijpbaar.
• De ups en downs zeker in het begin, te veel zieke bezoek. De gevolgen van burn-out waren
  vele malen groter dan ik ooit verwacht had, conditie zowel lichamelijk als psychisch moeten weer opgebouwd worden en dat komt in alles terug.
• Herstel duurt lang en de mensen vergeten je dan. Het is niet de eerste keer. Het lukt niet omdat ik bijna niet slaap.
• Ik durfde niet te sporten door mijn lichamelijke klachten. Ik geloofde niet dat ik lichamelijk niks mankeerde. Ik was bang om verplichtingen aan te gaan.
• Het herstel verloopt zo wisselend. Het leek beter te gaan, plots een grote terugslag, gevoel van schaamte. Je zegt maar dat het goed gaat, zou me willen verstoppen. Ik voel me nog steeds niet normaal.
• Ik had ontslag genomen en kwam daardoor in financiële problemen.
• Ik heb besloten om ander werk te gaan doen, hierdoor heb ik meer rust en ruimte om te herstellen, maar ik mis de prikkel om weer te gaan beginnen.
• Het weer werken gaat moeizaam en dat doet erg veel pijn, er komt weinig uit mijn handen.
• Ik voel de druk, vanuit mezelf, om te bewijzen dat het beter gaat. Ik wil toch presteren tijdens de paar uurtjes dat ik werk, ze snappen niet waarom je eerder weg gaat, ze zien niks aan je.

Samengevat of wat me aansprak:

De meeste als negatieve benoemde factoren zijn het gevolg van burn-out of horen als klacht bij burn-out of het herstel van burnout. Herstellen van burn-out en het hanteren van deze negatieve factoren is een zware taak. Iedere negatieve factor is er één op zichzelf waarvoor het nodig is om een gerichte strategie te bepalen, hoe ga je hier mee om. Wat kan je er wel en wat kan je er niet mee, wat is reëel.
Simpel gezegd, maar een goede strategie geeft weer meer rust.

Laatste toelichtingen:

• Ik heb veel symptomen van burn-out, hoe zal mijn baas reageren als ik het hem vertel. Er moet veel meer gepubliceerd worden over preventie.
• In overleg met de werkgever had ik afgesproken dat collega´s niet op bezoek zouden komen dit was te vermoeiend. Eerst was dit positief maar als je niemand ziet of hoort van je werk versterkt dit je wit/zwart denken. Mijn advies na die eerste periode toch bezoek ontvangen ook al is dit vermoeiend.
• Snel vaststellen of iemand burn-out is en informatie geven, niet thuis laten tobben maar
  weer iets te doen geven. Er zou een landelijk gespecialiseerd huis moeten komen waar je terecht kunt voor hulp en rust, een ontspanningsoord met langzame opbouw van conditie.
• Door zelf positief te blijven en in mijn herstel te blijven geloven, kwam ik het verst. Ook al valt dit niet altijd mee als je weer een terugslag hebt. Bij mij hielp de combinatie van 5 x fitness per week, zenmeditatie en gesprekken. Maar vooral denk ik omdat ik alles zelf georganiseerd had en daardoor goed gemotiveerd was.
• In het begin behoefte aan duidelijk schriftelijke informatie van de Arbo-dienst. Een stappenplan hoe terug te keren naar je werk. Je kan je er dan geestelijk op voorbereiden, nu is het maar afwachten wat iedereen doet.
• Er moet meer begeleiding, overleg zijn tussen werkgever, werknemer en Arbo-dienst of andere instelling en uitleg over burn-out op de werkvloer.Nazorg tijdens het re-integreren is belangrijk voor als je weer terug valt.

Samenvatting en conclusies burnout en overspannen onderzoek:

Vrouwen met burn-out:

Voordat er aan de lange weg van herstel begint, worden eerst vele verplichtingen afgebouwd en is er veel slaap nodig. Ontspannen doen zij op een meer actievere manier. Voor het herstel oriënteren zij zich breder op informatie en zijn ze meer gericht op hulpverlening. Aan die hulpverlening wordt meer waarde gehecht dan bij de mannen. De gevonden hulp wordt echter voor de helft als negatief aangemerkt. Hulpverlening is voor hen een bron van informatie en die de weg aangeeft hoe te herstellen. Dit wordt onvoldoende ook zo ervaren. Opvallend hierbij is dat ze in minder mate bij een psycholoog hulp vinden en meer van hulp afhankelijk zijn door; de werkgever en de Arbo-dienst. Het lijkt er dan ook op dat vrouwen minder snel doorverwezen worden naar de juiste hulpbronnen. Waarmee het vinden van goede hulp een zoektocht wordt en dat kan je er bij burn-out er eigenlijk niet bij hebben.

Vrouwen onderscheiden zich in het herstelproces door meer te sporten en het weer oppakken van sociale contacten.

Mannen met burn-out:

Zijn na het ziek worden het liefste thuis, weg van het werk. Ontspannen doen zij meer passief. Mannen zijn meer gericht op het herstellen, vaker doen ze dit liever zelf. Het zelf leren is doelgericht en het zelf ervaren scoort hoog. Opvallend is dat zij toch vaker bij de juiste hulp terecht komen. Mogelijk dat de druk vanuit het werk hierbij mee speelt. Mannen willen minder afhankelijk zijn van hulpverleners. Zij hebben die hulp denk meer nodig om de juiste richting opgestuurd te worden in hun herstelproces. De helft van hen waardeert de hulp als goed, 1/3 als niet goed en vaker dan vrouwen hebben ze hier geen mening over.

Ook het herstelproces kenmerkt zich door ervaring wijs te worden en de dagelijkse activiteiten uit te breiden.

Andere conclusies:

Voor vrouwen en mannen met burn-out geldt dat onzekerheid over de klachten, de diagnose en het wel of niet gebruiken van medicatie vaak naar voren komt. Informatie hierover schiet vaak tekort.

Herstel van burn-out duurde lang. Het luisteren naar je lichaam is belangrijk om de balans weer te vinden. Samen met het begrip van familie en vrienden. Weten dat je niet de enige bent, draagt positief bij aan het herstel.

Bij overspannenheid zijn de klachten minder ernstig en de flexibiliteit is groter. Meer prikkels zijn mogelijk en je zelf uiten lukt beter. De wens om snel te herstellen dient zich aan en met name de groep van 11 mannen schakelt alles in om dit te bereiken. Waarbij opvalt dat zij zich nu meer afhankelijk opstellen van de hulpverlening.

Hulp bij overspannenheid wordt makkelijker georganiseerd dan bij burn-out en ook beter gewaardeerd. Goede tips, adviezen en uitleg over de klachten spelen een belangrijke rol bij het herstel.

Punten van verbetering rondom herstel van burn-out en overspannen zijn:

• Verbetering van de eerste opvang bij stress en burn-out klachten
  • Meer uitleg geven over stressklachten, de opbouw die er inzit en hoe dit kan leiden tot burn-out. Met name de stressfysiologie komt weinig aanbod.
  • Meer uitleg over het onderscheid tussen overspannenheid, burn-out, depressie.
• Informatie over oorzaken van burn-out zoals: de meest betrokken werknemers overkomt het vaak. Eventueel ook informatie over burn-out naar familie, vrienden en het werk voor meer begrip
• Informatie over het herstelproces van burn-out en de mogelijkheden van hulpverlening. Hiervoor is een goed overzicht nodig over de mogelijkheden van hulp bij de patiënt
  in de omgeving en wat dit kost.
• Wensen van patiënten betreft lotgenotencontact afstemmen.

De huisarts zou de eerst aangewezen persoon zijn om dit te doen, maar de tijd zal hem hiervoor vaak ontbreken.

Wie kan het anders doen:

• Als vrijgevestigd stressconsultant zou hier een goede taak liggen vergelijkbaar met de overgangsconsulent waarbij zowel doorverwijzen als zelf begeleiden mogelijk is.
• Als stress praktijkverpleegkundige zou deze taak gespecialiseerd en geïntrigeerd in de huisartsenpraktijk het meest laagdrempelig zijn en juist gefinancierd.
• Vanuit de GGZ, maar vervolg behandeling past hier meer dan eerste opvang.

Ontwikkelingen in de zorg rondom burn-out zijn er volop, hopelijk kan ik met dit onderzoek die ontwikkelingen de goede kant opsturen. In ieder geval hoop ik dat het lezen van dit onderzoek herkenning en steun kan betekenen aan mensen die de enquête hebben ingevuld en aangegeven hebben dat ze de uitwerking wilden ontvangen.

Voor mij was het doen van dit onderzoek een nieuwe ervaring, een intensieve, spannende, boeiende en in vele opzichten een leerzame ervaring. Nu wordt het tijd om terug te schakelen in slowmotion en me te bezinnen wat ik hier verder mee wil doen.

Nico
Oskam